سنسورهای پیشرفته تشخیص دود و گاز در سیستم پکیج برای جلوگیری از حادثه
سنسور گاز پکیج های دیواری یکی از مهمترین تجهیزات گرمایشی در ساختمانهای مسکونی و اداری هستند. با وجود راندمان بالا و راحتی در استفاده، در صورت بروز نشتی گاز یا انسداد دودکش، میتوانند خطرات جدی مانند آتشسوزی، انفجار یا مسمومیت با مونوکسیدکربن (CO) ایجاد کنند.
امروزه با استفاده از سنسورهای پیشرفته تشخیص دود، گاز و مونوکسیدکربن میتوان این خطرات را به حداقل رساند. این سنسورها با ترکیب فناوری حسگری دقیق و مدارهای هوشمند، قبل از وقوع حادثه هشدار داده و حتی میتوانند بهصورت خودکار پکیج را خاموش کنند.
در این مقاله از آموزشگاه فنی و حرفهای دارالفنون ری، بهصورت فنی و کاربردی در مورد دوره تعمیر پکیج یاد میگیریم:
- انواع سنسورهای دود و گاز در سیستم پکیج چیست؟
- هرکدام چگونه کار میکنند؟
- روش نصب و تست ایمنی آنها چیست؟
- و چگونه میتوان با هوشمندسازی پکیج، از خطرات گازی و دود جلوگیری کرد؟
اهمیت ایمنی در پکیجهای گازی
خطرات بالقوه در سیستم پکیج
سنسور گاز پکیج برای کارکرد خود به سوخت گاز شهری و اکسیژن هوا نیاز دارند. در صورت بروز هرگونه اختلال در این فرآیند، خطراتی مانند موارد زیر ممکن است رخ دهد:
- نشتی گاز از لوله یا مشعل
- مسدود شدن مسیر دودکش
- خاموش شدن ناقص شعله و تولید گاز CO
- سوخت ناقص و افزایش دمای بیش از حد
نقش سنسورهای ایمنی
سنسورهای ایمنی بهعنوان چشم و گوش پکیج عمل میکنند. این سنسور گاز پکیج با حس کردن تغییرات شیمیایی یا فیزیکی در محیط، وضعیت خطر را تشخیص داده و مدار فرمان را قطع میکنند.
انواع سنسورهای تشخیص دود و گاز در پکیج
سنسور مونوکسیدکربن (CO Sensor)
مهمترین سنسور ایمنی در پکیج، سنسور تشخیص گاز مونوکسیدکربن است.
این گاز بیرنگ و بیبو است اما میتواند در چند دقیقه باعث بیهوشی یا مرگ شود.
نحوه عملکرد
سنسورهای CO از نوع الکتروشیمیایی (Electrochemical) هستند. زمانی که مولکولهای CO با سطح حسگر تماس میگیرند، جریان الکتریکی متناسب با غلظت گاز تولید میشود. این سیگنال به مدار کنترل فرستاده شده و در صورت عبور از حد مجاز (مثلاً ۵۰ppm)، هشدار فعال میشود.
سنسور دود (Smoke Sensor)
سنسور دود معمولاً از نوع نوری (Optical) است. در داخل آن یک LED و یک فتودیود وجود دارد.
در حالت عادی نور از مسیر مستقیم عبور میکند، اما با ورود ذرات دود، نور منحرف شده و به فتودیود میرسد و در نتیجه هشدار فعال میشود.
کاربرد در پکیج
در مدلهای جدید پکیج، سنسور دود در بخش خروجی دودکش نصب میشود تا در صورت بازگشت دود یا گرفتگی مسیر، بهصورت خودکار شعله خاموش شود.
سنسور گاز پکیج شهری (Methane/LPG Sensor)
سنسور گاز پکیج برای تشخیص نشت گاز متان (CH₄) یا پروپان (C₃H₈) استفاده میشود.
ساختار و عملکرد
در این سنسور از عنصر نیمههادی SnO₂ (اکسید قلع) استفاده میشود که در حضور گاز، مقاومت آن تغییر میکند. مدار الکترونیکی تغییر مقاومت را به ولتاژ تبدیل و با عبور از آستانه هشدار، رله فرمان را قطع میکند.
سنسور دمای بیش از حد (Overheat Sensor)
در پکیجها، اگر دمای مبدل حرارتی بیش از حد بالا برود، خطر جوش آوردن آب و ترکیدن مبدل وجود دارد. سنسور گاز پکیج حرارتی (NTC یا ترمیستور) این دما را تشخیص داده و فرمان قطع شعله میدهد.
سنسور اکسیژن و جریان هوا
در مدلهای توربو (فندار)، سنسور جریان هوا یا پرشر سوئیچ وظیفه دارد وجود هوای تازه را تأیید کند. اگر دودکش مسدود باشد یا فن کار نکند، مدار شعله فعال نمیشود.
حتما بخوانید: آموزش نصب شیر پکیج دیواری راهنمای کامل
محل نصب سنسورهای ایمنی در پکیج
| نوع سنسور | محل نصب | هدف |
|---|---|---|
| سنسور گاز | بالای بدنه یا نزدیک شیر گاز | تشخیص نشتی گاز |
| سنسور دود | مسیر دودکش خروجی | تشخیص برگشت دود |
| سنسور CO | نزدیکی پکیج در ارتفاع ۱.۵ متر | هشدار گاز مونوکسیدکربن |
| NTC دما | روی مبدل حرارتی | کنترل دمای آب |
| پرشر سوئیچ هوا | کنار فن خروجی | اطمینان از تهویه مناسب |
اتصال سنسور گاز پکیج به برد الکترونیکی پکیج
در پکیجهای جدید، برد اصلی دارای ورودیهای جداگانه برای هر سنسور است. در صورت تشخیص وضعیت خطر، برد فرمان قطع گاز یا خاموشی مشعل را صادر میکند.
در مدلهای قدیمیتر نیز میتوان با اضافه کردن ماژول هوشمند سنسور گاز، ایمنی سیستم را افزایش داد.
در دوره تعمیر پکیج آموزشگاه دارالفنون ری، هنرجویان بهصورت عملی یاد میگیرند چگونه سنسور گاز را به بردهای مختلف (ایرانرادیاتور، بوتان، تاچی و…) متصل و تست کنند.
بیشتر بخوانید: عیب یابی پکیج دیواری
تکنولوژیهای پیشرفته در سنسورهای امروزی
سنسورهای چندمنظوره (Multi-Gas Sensor)
سنسورهایی که میتوانند همزمان چند گاز از جمله متان، بوتان، CO و LPG را شناسایی کنند.
سنسورهای هوشمند با ارتباط Wi-Fi
این مدلها به اپلیکیشن موبایل متصل میشوند و در صورت نشت گاز، هشدار را از طریق اینترنت ارسال میکنند.
سنسورهای نانویی
با استفاده از نانوساختارهای حساس به گاز، دقت سنسور تا سطح ppm افزایش یافته است. این فناوری در نسل جدید سنسورهای CO استفاده میشود.
سیستمهای هوشمند قطع خودکار گاز
برخی سنسور گاز پکیج دارای خروجی رلهای هستند که در صورت نشت گاز، بهطور خودکار شیر برقی گاز را میبندند.
روش تست و نگهداری سنسورهای دود و گاز
تست سنسور گاز
- از اسپری تست گاز (Gas Leak Tester) یا فندک بدون شعله استفاده کنید.
- سنسور باید در کمتر از ۵ ثانیه هشدار دهد.
تست سنسور دود
- با روشن کردن کمی بخور یا دود فندک نزدیک سنسور، عملکرد آن را بررسی کنید.
- در صورت عدم پاسخ، باید سنسور یا سیمکشی بررسی شود.
بازدید دورهای
- هر ۶ ماه یکبار سنسور تمیز شود (گردوغبار باعث کاهش حساسیت میشود).
- سنسورهای CO معمولاً هر ۵ سال باید تعویض شوند.
نکات نصب ایمنی برای تکنسینها
- سنسور CO و گاز باید حداقل ۱.۵ متر با پکیج فاصله داشته باشند تا در هوای آزادتر نصب شوند.
- از نصب سنسور در نزدیکی پنجره یا جریان هوای شدید خودداری کنید.
- در مدار برق سنسور حتماً از فیوز و محافظ نوسان استفاده کنید.
- در هنگام تست، از شعله باز استفاده نکنید.
- در صورت نصب ماژول قطعکننده گاز، مسیر فرمان شیر برقی باید تست ایمنی شود.
ارتباط سنسورهای ایمنی با سیستم هوشمند پکیج
در سیستمهای جدید هوشمندسازی پکیج (Smart Boiler Systems)، دادههای سنسورها به یک کنترلر مرکزی یا اپلیکیشن موبایل ارسال میشود.
این کنترلر میتواند:
- هشدار نشت گاز یا دود را به تلفن کاربر ارسال کند.
- بهصورت خودکار پکیج را خاموش کند.
- در شرایط خطرناک، فرمان بستن شیر گاز را صادر کند.
در آموزشگاه دارالفنون ری، در دورههای هوشمندسازی پکیج، هنرجویان با نحوه اتصال سنسور گاز و CO به ماژول Wi-Fi و کنترل از راه دور آشنا میشوند.
مزایای استفاده از سنسور گاز پکیج
| مزیت | توضیح |
|---|---|
| جلوگیری از انفجار | تشخیص سریع نشت گاز قبل از اشتعال |
| کاهش خطر مسمومیت | هشدار بهموقع مونوکسیدکربن |
| افزایش طول عمر پکیج | جلوگیری از کارکرد در شرایط خطرناک |
| آرامش خاطر کاربران | اطلاع لحظهای از وضعیت ایمنی |
| کاهش هزینههای تعمیر | جلوگیری از آسیب جدی به سیستم |
استانداردها و الزامات نصب سنسور گاز پکیج
استانداردهای بینالمللی
- EN 50194: سنسورهای گاز خانگی
- EN 50291: تشخیص مونوکسیدکربن در فضاهای مسکونی
- EN 54-7: سیستمهای تشخیص دود
توصیههای ایمنی ملی
در ایران نیز براساس دستورالعمل سازمان استاندارد، نصب سنسور گاز پکیج در فضاهای دارای پکیج الزامی است.
حتما بخوانید: استاندارد های ضروری در نصب پکیج
جمعبندی
ایمنی پکیج تنها با نگهداری مناسب تأمین نمیشود؛ استفاده از سنسورهای پیشرفته تشخیص دود، گاز و مونوکسیدکربن کلید جلوگیری از حوادث ناگهانی است.
با هزینهای اندک میتوان جان ساکنین و سلامت تجهیزات را حفظ کرد.
در آموزشگاه فنی و حرفهای دارالفنون ری، هنرجویان یاد میگیرند چگونه سنسورهای مختلف را نصب، تست، کالیبره و با سیستم هوشمند ترکیب کنند دانشی که در بازار تعمیر و نصب پکیج امروزی بسیار مورد تقاضا است.
سوالات متداول سنسور گاز پکیج
۱. آیا همه پکیجها سنسور گاز دارند؟
خیر، برخی مدلهای قدیمی فاقد سنسور هستند، اما میتوان آنها را بهصورت جداگانه نصب کرد.
۲. تفاوت سنسور CO با سنسور گاز شهری چیست؟
سنسور CO مونوکسیدکربن را تشخیص میدهد، در حالی که سنسور گاز نشت متان یا LPG را شناسایی میکند.
۳. هر چند وقت یکبار باید سنسور را تعویض کرد؟
بهطور میانگین هر ۵ سال یکبار، بسته به مدل و شرایط محیط.
۴. آیا سنسور گاز به برد پکیج وصل میشود؟
بله، در مدلهای جدید ورودی اختصاصی دارد، اما در پکیجهای قدیمی میتوان با ماژول جانبی آن را متصل کرد.
۵. اگر سنسور خراب شود، پکیج کار میکند؟
در اغلب مدلها خیر، چون مدار ایمنی باز میماند و شعله روشن نمیشود.
۶. آیا سنسور گاز نیاز به کالیبراسیون دارد؟
بله، بعضی مدلها سالی یکبار باید با گاز تستی تنظیم شوند.
۷. بهترین برند سنسور گاز چیست؟
Honeywell، Figaro و Nanosense از برندهای معتبر بینالمللی هستند.
۸. آیا سنسور گاز قابل اتصال به اپلیکیشن است؟
بله، مدلهای هوشمند جدید با Wi-Fi و بلوتوث به موبایل متصل میشوند.
۹. آیا نصب سنسور اجباری است؟
در ساختمانهای جدید طبق مقررات ایمنی، بله. در مدلهای قدیمی توصیه اکید میشود.
۱۰. آیا دارالفنون ری دوره آموزشی سنسور پکیج دارد؟
بله، در دوره «تعمیر و هوشمندسازی پکیج»، نصب و تست سنسورهای ایمنی بهصورت عملی تدریس میشود.
درباره نویسنده
تحریریه تخصصی دارالفنون
مجموعه از متخصصان و اساتید مجرب مجتمع فنی حرفه ای دارالفنون